Het kennen, respecteren en toepassen van de omgangsvormen is essentieel in elke communicatie. Dat spreekt vanzelf. Maar kennen we de onderliggende redenen waarom omgangsvormen een cruciaal punt vormen, een onmisbaar element zijn voor Nederlanders die een huis in Frankrijk hebben? Echt bewust zijn van het nut van omgangsvormen kan een grote en positieve invloed hebben op je wooncomfort en je integratie in je Franse omgeving.
Waarom beleefdheid?
In feite draait alles om beleefdheid, de sleutel tot een goed leven in de maatschappij. Beleefdheid is een houding waarmee je een sociale band kunt creëren om goed met anderen samen te kunnen leven. Zelfs op dat eiland van geluk dat je huis in Frankrijk is, is het leven zonder beleefdheid een hel. Tenzij je diep in het bos woont, zul je Fransen moeten ontmoeten. Zij zullen, zelfs op afstand, deel uitmaken van je dagelijks leven, en je sereniteit ten goede of ten kwade beïnvloeden, afhankelijk van hun mate van beleefdheid. En hier is een cruciale rol voor je weggelegd.
Het zal niet voldoende zijn om de beleefdheidsregels toe te passen die je in jouw geboorteland hebt geleerd (want die worden misschien niet begrepen door de Fransen), maar je zult de regels moeten toepassen van het land waar je je vestigt. Gelukkig zijn er geen grote verschillen tussen Frankrijk en Nederland.
En onthoud één ding: wees proactief. Wacht niet tot je begroet wordt om je buren gedag te zeggen. Laat je verlegenheid achter je en glimlach naar anderen.
Vertrouwen scheppen in je dorp in Frankrijk
Nederland en Frankrijk liggen in Europa, maar als je naar Frankrijk verhuist (al is het maar voor een vakantie), ben je als Nederlander een buitenlander. Met de omgangsvormen kun je een gemeenschappelijke basis creëren, een positief beeld overbrengen, niet alleen van jezelf, maar ook van anderen naar zichzelf.
Vergeet dus niet te glimlachen! Het creëert een positieve sociale band.
In deze nieuwe samenleving waar je huis staat, krijg je, door deze tekenen van goede wil te tonen, acceptatie, en maak je bondgenoten van anderen, vooral van je buren.
Franse bondgenoten maken
Beleefdheid is een manier om tegen anderen te zeggen: ik heb je gezien, ik weet dat je bestaat en ik respecteer je.
Onder deze omstandigheden zullen anderen (in dit geval de Fransen) eerder geneigd zijn je te erkennen als onderdeel van hun sociale landschap. En ze zullen meer geneigd zijn
- om een gevoel van welzijn in en om je heen te bevorderen
- om je integratie aan te bevorderen
- om positief te reageren op je vragen
- om je advies te geven
- om je te helpen
- en, in het geval van de buren, om je te ontvangen voor, waarom niet, een aperitief.
Vergeet niet dat je aankomt in een omgeving waar je opnieuw sociale banden moet aanknopen. Maak goed gebruik van de Franse omgangsvormen om deze sociale band, je integratie en je welzijn te vergemakkelijken.
Het voor de hand liggende: begroeten in Frankrijk
Nogmaals: wees proactief. Wacht niet tot de Fransen je aanspreken om gedag te zeggen.
De basis (1): bonjour
Het woord bonjour (goede dag) kan met iedereen gebruikt worden, , in alle omstandigheden.
Houd er rekening mee dat er geen * bon matin (goede morgen) is in het Frans. Van zonsopgang tot de vroege avond zeg je bonjour.
Maar vanaf het begin van de avond (het varieert een beetje, tussen 18 en 19 uur), kun je bonsoir (goeden avond) zeggen.
Het is nog steeds heel gebruikelijk (maar niet verplicht) om Madame of Monsieur toe te voegen na de bonjour.
Bonjour Madame ! Dag mevrouw !
Bonjour Monsieur ! Dag mijnheer !
Als je de persoon kent (omdat hij een oudere buurman/vrouw is of omdat hij een oudere dorpeling is), voeg dan de achternaam toe.
Bonjour Monsieur Durand !
Bonjour Madame Dupont !
Basis (2): Au revoir
Net als bonjour is de uitdrukking au revoir (tot ziens) standaard Frans en werkt altijd, tegen wie je ook praat.
Wees voorzichtig met « salut ! »
Het woord salut kan worden gebruikt om iemand te begroeten die je ontmoet, maar ook als je die persoon verlaat. Wees voorzichtig, want salut is heel informeel. Om fouten te voorkomen, gebruik in het begin alleen bonjour ; dan weet je zeker dat je je niet vergist.
Zeg niet adieu ! Deze uitdrukking wordt in het dagelijks leven niet meer gebruikt. Het zou een ongepast dramatisch effect geven.
Bonne journée, bonne soirée
Als je iemand verlaat, kun je hem of haar ook een goede dag of avond wensen door bonne journée of bonne soirée te zeggen. Het verschil tussen bonjour en bonne journée (of bonsoir en bonne soirée) is eenvoudig: met bonjour groet je iemand; met bonne journée verlaat je die persoon en wens je hem of haar een goede dag (hetzelfde geldt voor bonsoir en bonne soirée).
Er zijn natuurlijk andere alledaagse uitdrukkingen voor groeten en afscheid nemen. Je zult ze uiteindelijk horen en misschien zelfs gebruiken als je voldoende geïntegreerd bent en Franse vrienden hebt gemaakt. Maar om te beginnen, gebruik standaard Frans dat de standaard beleefdheidsregels respecteert.
Niet-verbaal begroeten
Naast het begroeten is het in Frankrijk heel gebruikelijk om een gebaar aan de woorden toe te voegen: handen schudden of kussen.
Handen schudden
Handen schudden is een zeer Frans gebruik. De handdruk moet openhartig zijn. Je kijkt de ander in de ogen, geeft elkaar een hand en zegt bonjour. Het kan zijn dat dit gebruik wat minder wordt gebruikt sinds de epidemie van het Coronavirus, maar het wordt nog steeds veel gebruikt.
De kus
Een ander zeer Frans gebaar is de kus (la bise) als je iemand ontmoet (vaak ook als je weggaat). Het gaat erom elkaar op de wang te kussen. Maar pas op, de regels zijn complex, vooral omdat ze variëren. Er kan een parallel worden getrokken met de vous en de tu (zie hieronder voor de regels van de vous en de tu). Als je op formele voet staat met iemand (en de vous gebruikt), kun je hem het beste de hand schudden. Als je iemand bij de voornaam noemt en met tu aanspreekt, is het mogelijk om die persoon een kus te geven. Maar let op, niet altijd. Het kussen op de wang gebeurt in een informele context. Dus wie moet je kussen? Het kussen op de wang gebeurt tussen leden van dezelfde familie. Vaak gebeurt dit wanneer een volwassene en een kind elkaar begroeten.
Tussen vrienden kussen vrouwen elkaar. Mannen kussen vrouwen. Tussen mannen kan het variëren van handen schudden vasthouden tot kussen.
In een professionele context is het mogelijk dat collega’s elkaar zoenen. Over het algemeen zijn dit collega’s op hetzelfde niveau in de bedrijfshiërarchie. In andere gevallen worden handen geschud.
Voor buitenlanders kan de kus ongemakkelijk zijn. Je hoeft het niet te doen, zeker niet bij een eerste ontmoeting. Maar later, als je vertrouwd raakt met sommige Fransen, kan het goed zijn om deze traditie te volgen, om er niet belachelijk uit te zien en voor een betere integratie.
Om deze merkwaardige, maar warme traditie te overleven: observeer wat er gedaan wordt. Eén, twee, drie of soms vier kussen. Dit verschilt van regio tot regio. Wie je kust kan ook verschillen afhankelijk van de sociale omgeving waarin je evolueert.
Ook hier geldt dat het post-coronavirus mogelijk voor gedragsverandering heeft gezorgd. Nogmaals, let op wat er gedaan wordt.
Tussen buren is een eenvoudig bonjour vaak voldoende, vooral als een heg jullie scheidt. Maar als u de gelegenheid hebt om een buur te benaderen, zeg dan bonjour en bied een goede handdruk aan.
Handig om te weten: de ‘hug’ wordt in Frankrijk niet beoefend. Wat de omhelzing vervangt, is natuurlijk de kus.
Het belang van « vous » in Frankrijk
In Frankrijk wordt buiten de familie en de vriendenkring voortdurend vous gebruikt. En vooral tijdens een eerste contact.
Bij oudere mensen die min of meer direct tot de vriendenkring behoren, wordt vous ook heel vaak gebruikt, en dat zal zo blijven, tenzij je tutoiement (de tu-vorm) mag gebruiken. Dus, op straat, in winkels, met vaklui (loodgieters, elektriciens), met horecaprofessionals (cafés, restaurants), met gezondheidswerkers, is de vous echt belangrijk.
Als je iemand op straat aanhoudt om de weg te vragen, gebruik dan vous, ook al is die persoon jonger dan jij en zou het je zoon of dochter kunnen zijn. De uitzondering is wanneer je kinderen aanspreekt (maar de leeftijdsgrens is erg onduidelijk).
In een professionele omgeving gebruik vous, vooral met je je superieuren. Bij naaste collega’s begin je met vous, en afhankelijk van de context kan later worden overgeschakeld op tu. Nogmaals, observeer wat er in een bepaalde context wordt gedaan.
Met de vous kun je een zekere afstand in een sociale relatie aanbrengen, een teken van respect. De tu markeert vertrouwdheid en nabijheid.
In sommige situaties kan de formele vous een beetje worden verzacht door de voornaam van de persoon te gebruiken. Je blijft formeel, maar je noemt een kennis of collega bij de voornaam. Zo zou je kunnen horen: « Antoine, pouvez-vous me passer le dossier X ? » (Antoine, kun je me bestand X doorgeven?) of « Bonjour Louise, comment allez-vous ? » (Dag Louise, hoe gaat het met u?).
Een bijna onvermijdelijke toevoeging: « Comment allez-vous ? »
« Hoe gaat het met u? » Zo eenvoudig dat het voor zichzelf spreekt. En ook in Nederland is het gebruikelijk: vraag de ander hoe het gaat. Eerst zeg je dag, dan vraag je hoe het gaat. Vaak vraag je niet echt of het goed of slecht gaat met de ander, maar het is een sociaal wenselijke gewoonte.
De meest formele formulering is (die in bijna alle situaties correct is) :
Comment allez-vous ?
Met je Franse buren kun je met door deze vraag contact leggen (na bonjour), je neemt deel aan een vorm van sociale verplichting, en je zet de een deur open naar meer.
Meestal zullen mensen je vraag beantwoorden zonder op het onderwerp in te gaan. Maar daarna gaan ze misschien over op een heel ander onderwerp. En je moet deze gelegenheid aangrijpen voor een gesprek.
Wat kun je nu zeggen als je wilt weten hoe het met iemand gaat?
Er zijn verschillende taalniveaus.
Comment allez-vous ? Hoe gaat het met u?
(denk aan de verbinding tussen de Comment en de allez ; je moet eigenlijk zeggen ‘Commen tallez-vous ?)
Vous allez bien ? Gaat het goed met u?
(Als je wilt dat het goed klinkt, heb je weer een verbinding nodig tussen de Vous en de allez ; je moet in feit zeggen ‘Vou zallez bien ?’)
Maar er is ook een andere mogelijkheid (meer spreektaal):
Ça va ? Gaat het?
In ieder geval, krijg je als antwoord :
Ça va. Het gaat.
Ça va bien. Het gaat goed met mij.
Je vais bien. Het gaat goed met mij.
In de eerste periode met je Franse buren, krijg je bijna nooit antwoord dat het niet goed gaat (het is te privé).
Je krijgt bijna automatisch een vraag terug.
Et vous ?
En dan kun je zo’n gesprekje krijgen :
Jij : Bonjour !
Buren : Bonjour.
Jij : Comment allez-vous ?
Buren : Ça va. Merci. Et vous ?
Jij : Ça va.
En vervolgens moet je aanhaken om verder te gaan met een andere onderwerp.
Nederlanders te direct versus Fransen te formeel?
Als de Fransen de Nederlanders soms verwijten dat ze wat te direct zijn, vat dit dan niet op als een verwijt, maar als een signaal van een cultuurverschil waarmee rekening moet worden gehouden als je goed wilt integreren in een Franse omgeving. De formele kant van de Fransen lijkt in eerste instantie misschien een barrière voor integratie. Maar als je de bovenstaande eenvoudige regels respecteert, vergroot je niet alleen je integratiekansen aanzienlijk, maar ook je woonplezier in Frankrijk. Nogmaals, dit zijn regels voor betere fatsoen. Als je in Frankrijk wilt wonen, moet je deze kennis kennen en beheersen.
Plaats zo vaak mogelijk een s’il vous plait (als het om een verzoek gaat). Wees niet gierig met merci (beaucoup). Gebruik excusez-moi / pardon. En verkies het beleefde je voudrais (ik wil graag) boven het te directe je veux (ik wil).
Ken de omgangsvormen als je in Frankrijk wilt verblijven. Wees positief (glimlach), proactief (wacht niet om bonjour te zeggen). Zo kun je een levenskwaliteit opbouwen, niet alleen op je eigen Franse terrein, maar ook ver daarbuiten, van je naaste buren tot de hele bevolking van een dorp, inclusief winkeliers, ambachtslieden, … en de rest van Frankrijk. Je hoeft niet van alle Fransen vrienden te maken, maar in ieder geval bondgenoten. En daarom gaat er niets boven beleefdheid.
Jérôme Paul
Frans voor mijn huis in Frankrijk
Ontvang de nieuwsbrief voor een goed leven in het Frans
Wekelijks informatie over Frans en de Franse cultuur speciaal voor Nederlanders die een verhuizing naar Frankrijk voorbereiden of al in Frankrijk wonen. Schrijf je in voor de nieuwsbrief van Frans voor mijn huis in Frankrijk.
